1. Zekât malı, manen veya madden artıcı, üreyici, çoğalıcı olmalıdır. Kurbanı vacip kılan malın ise artıcı olması şart değildir.

2. Zekât malının üzerinden bir yıl geçmelidir. Kurbanı vacip kılan malda ise malın üzerinden bir yıl geçmesi gerekmez.

3. Kurbanı ve fıtır sadakasını vacip kılan malın, zekâtı gerektiren malların türünden olması şart değildir. Kişi, herhangi bir maldan nisap miktarına malik olduktan sonra, malik olduğu bu mal zekâtı gerektiren malların türünden olmasa bile kurban kesmek ve fıtır sadakası vermek vacip olur.

 

Kendisine zekât vermek vacip olmayan, fakat fıtır sadakası veya kurban vacip olan kimsenin başkasından zekât, fıtır sadakası alması veya adak kurbanı etinden yemesi caiz değildir.

 

Ulema gelir getiren bir akarı (gayrimenkulü) bulunan şahsın durumu hakkında ihtilaf etmişlerdir:

—Bir kimsenin gelir getiren bir akarı olsa, bazı âlimler tarafından eğer onun kıymeti iki yüz dirhem (80,18 gr. altın) ise, onun da kurban kesmesi lazımdır denilmiştir.

— Bazı âlimler tarafından da, eğer o akarın geliri bir yıllık yiyeceğini karşılıyorsa lazım gelir denmiştir.

— Bazı âlimler tarafından da bir aylık yiyeceğini karşılıyor ve ayrıca iki yüz dirhem miktarında malı varsa kurban gerekir demişlerdir.

 

Bir kimseye fıtır sadakası veya kurban vacip olması için gereken nisap miktarı malın üzerinden bir yıl geçmesi gerekmez. Malın üzerinden bir yıl geçmesi şartı zekât için geçerlidir. Dolayısıyla bir kimse Kurban Bayramı günlerinde nisaba ulaşsa, ona da kurban kesmek gereklidir. Pahalı ve Birçok Elbiseleri Olan Kimsenin Durumu: Dört elbisesi olan bir kimsenin bir elbisesinin fiyatı nisaba (80,18 gr. altın kıymetine) ulaşırsa zengin sayılır kurban keser. Ama dört değil, üç elbisesi olursa, kesmesi vacip değildir. Zira elbisesinin birisi devamlı giymek için, bir diğeri de iş içindir. Üçüncü elbisesi ise bayramlarda, toplantılarda veya ziyaretlerde giyeceği elbisedir.

Kadının kocası zengin olup, mihri muacceli vermeye kadir ise ve mihri muaccel ile de kadının malı nisap miktarına ulaşıyorsa kadın zengindir ve kurban kesmesi gereklidir. Ama vadeli mihirle zengin sayılmaz. Kadın kocası ile beraber oturduğu ev kendi mülkü ise, zengindir. Kurban kesmesi gereklidir.

 

Bir kimsenin ortağının veya mudârebede işletmecinin elinde çok malı olsa, fakat yanında malı veya parası olmasa kurban vacip olmaz. Bununla birlikte yanında kurban kesecek kadar altın veya gümüşten parası olsa veya fazla ev eşyası bulunsa kurban kesmesi gerekir.

 

 

 

 

 

 

 

—Kurbanlık yapmak üzere satın alınan bir hayvan satılıp yerine başka bir hayvan almak câizdir. Eğer paradan arta kalan olursa tasadduk edilir (Serahsî, a.g.e., XII, 13).

—Kurbanlığa binmek, onunla yük taşımak veya herhangi bir iş için ondan istifade etmek mekruhtur. Eğer hayvan kullanılır ve değeri noksanlaşırsa eksilen kıymeti tasadduk etmek gerekir. Kiraya verilmiş ise kiradan elde edilen para da tasadduk edilir. (Kâsânî, a.g.e, V, 79).

 

—Bir kimse, kurban olarak aldığı hayvanı satıp yerine başkasını alabilir mi?
 Böyle bir hareket, İmam Ebu Yusuf'a göre caiz olmaz. İmam-ı Azam ve İmam Muhammed'e göre kerahetle caiz görülmektedir Behce Fetvalarından: (H.Ec. 2/161)

Bir hayvan eğer hiç temiz yiyecek yemez de devamlı necaset yiyorsa hapsedip bekletmeden kurban kesilmesi caiz olmaz. Eğer hem necaset hem de temiz şeyleri yiyorsa hapsedilmeden kesilmesi caiz olur.
Necaset yiyen hayvanın ne kadar hapis olunacağında ihtilaf olundu. İmamı Serahsi “Celale denen hayvanın hapsi için muayyen bir zaman yoktur. Eti temiz olup kokmayıncaya kadar hapsolunur.” Dedi. Bazı kitaplarda tavuk üç gün, koyun dört gün, deve ve sığır on gün hapsolunur dedi.(Reddül Muhtar c.6 s.306 ve 322 den 326ya kadar – Mebsuti serahsi c.12 s.11 – Fetevayı kazıhan – teybin – hidaye c.4 s.74)

 

Çiftleşen hayvanlardan doğan yavrunun annesi ehlî ise erkeği vahşî'de olsa bu yavrudan kurban etmek câizdir. Çünkü hayvanlarda yavru anneye tâbidir. (Serahsî, a.g.e., XII, 9-10; Kâsânî, a.g.e., V, 69-71; el-Fetâva'l-Hindiyye, V, 297).

 

—Kesilmeyen kurbanın kazası
Bir kimse kesmediği kurbanın kazasına niyet ederek kurban kesmiş olsa kaza olmayıp nafile olur. Kesmemiş olduğu kurbanın kazası için orta kıymette bir koyun veya kıymeti tasadduk edilir.(Fetavil hindiye c.5 s.305).

 

Bir kimse kurban kesme niyeti ile bir koyun alıp bayram günleri geçtiği halde kesememiş olsa zengin olsun fakir olsun eğer “Benim üzerime şu koyunu kurban etmek vardır” demek suretiyle kendisine vacip yapmış ise veya böyle demese bile fakir olduğu halde kurban etmek niyetiyle bir koyun almışsa o koyunu diri olarak tasaddük eder. Eğer zengin olup kendisine muayyen bir koyunu kesmeyi vacip yapmamışsa ister kurban için koyun almış olsun ister almamış olsun dilerse orta değerde bir koyun alıp diri olarak tasaddük eder. Dilerse kıymetini tasaddük eder. (Fetavil hindiye c.5 s.296)

 

 

—Kurbanlık olan hayvan boğazlanmadan önce yavrularsa o da annesiyle beraber kesilir. Bu hüküm kendisine kurban vacip olmadığı halde kurbanlığı satın alıp kendine vacip kılan fakir hakkındadır. Çünkü kurban bizzat o hayvana taalluk etmiştir ki yavrusu da kendisine tabidir. Eğer bu yavru boğazlanmayıp satılırsa parasını tasadduk etmek gerekir. Şayet yavru eyyâm-ı nahr geçinceye kadar boğazlanmaz ve elde tutulursa tasadduk edilir (Serahsî, a.g.e, XII, 14). Zengin, yavruyu eyyâm-ı nahr'dan önce veya sonra kesebileceği gibi eyyâm-ı nahr'da diri olarak tasadduk da edebilir. Eğer eyyâm-ı nahr'da satılmış olursa kıymeti tasadduk edilir. Yavru kesilmez ve satılmaz ise diri olarak tasadduk edilir (Kâsânî, V, 78-79; el-Fetâva'l-Hindiyye, V, 301)

Kurbanın rüknü, kurbanlık hayvanın kesilip kanının akıtılmasıdır Kurbanlık hayvan bizzat veya vekâlet yolu ile kesilmedikçe, parasını tasadduk etmekle, kurban vecibesi edâ edilmiş olmaz.

Bir ayeti kerimede zikredilen hayvan kesiminin, et ihtiyacı temini için kesilen hayvanlar olmadığı, bunların ibadet amaçlı birer uygulama oldukları gayet açıktır Asıl olanın ihlâs ve takva olduğunun bizzat ayetin nazmında yer alması bunu ispat etmektedir . “Bu hayvanların ne etleri ve ne de kanları Allah’a ulaşacaktır: Allah’a ulaşacak olan ancak, sizin O’nun için yaptığınız, gösterişten uzak amel ve ibadettir” (Hacc Suresi; 37)

Kişinin keseceği kurbanı bizzat satın alması, kendisinin kesmesi veya kesilirken yanında bulunması, kurbanın sahih olması için gerekli değildir. Bunlar vekâlet yoluyla da yapılabilir Çünkü kurban, mali bir ibadettir Mali ibadetlerde vekâlet, mutlak olarak caizdir Hiçbir mazeret olmadan da kişi kendi kurbanını satın alıp kesmek üzere güvendiği bir kimseyi vekil tayin edebilir.

 

 

 

Kurbanda Vekâlet:
Bir müslüman kurbanını kendisi kesebileceği gibi bir müslümana da kestirebilir Ancak kendisinin kesmesi daha faziletlidir Kurbanı kestirme konusundaki izin bizzat ifâde edilebileceği gibi, izne delâlet eden söz, fiil ve davranışlar da izin sayılır Aynı şekilde vekâlet, sözlü olarak verilebileceği gibi, yazılı olarak, telefon, internet, faks ve benzeri iletişim araçları ile de verilebilir.

 

Meselâ bir müslüman kurbanlık satın alsa kurban bayramı günü hayvanı yatırıp ayaklarını bağlasa onun emri olmadan bir başkası gelip hayvanı boğazlasa bu kurban için yeterlidir Başka bir hayvan kesmek gerekmez İki Müslüman yanılarak birbirlerinin kurbanlarını kendi adlarına kesmiş olsalar vacibi yerine getirmiş olurlar ve kestiklerini değişmek suretiyle kendi hayvanlarını alırlar (Kâsânî, a g e, V, 67–68) Eğer böyle bir durumu etler yenildikten sonra farkederlerse helâlleşirler Aralarında anlaşmazlık çıkarsa birbirlerine kurbanlıkların değerini öderler Eğer eyyâm-ı nahr geçmiş ise bu paralan tasadduk ederler (el-Fetâva'l Hindiyye, V, 302)

Bahsi geçen bu kurban da bayram gününde kesilecektir. Vaktinden önce kesilmesi halinde sadakadan ötede bir mânâ ve kıymet ifade etmez.

Bu kurbanın etiyle ilgili hükme gelince, Hanefîlere göre bir kimse, kendi parasıyla alıp sevâbını ölmüş bir yakınına veya herhangi bir mü’min kardeşine bağışlamak üzere bayram günlerinde veya sair günlerde kurban kesebilir. Kişi, kestiği bu kurbanın etinden kendisi yiyebildiği gibi, başkalarına da verebilir. Zira kendi kurbanı gibi hüküm alır, sevabı da bağışlanana gider. Fakat bir kimse vefât eden kişinin, irtihâlinden (vefatından) önceki emri ile onun adına keseceği kurbanın etinden yiyemez. Zira bu, adak hükmündedir, kesen ve yakını yiyemez. Bunu tam olarak tasadduk etmesi gerekir. (İbn-i Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, 5/229)

Bu kurbanın arefe günü kesileceğine dair kanaat, yanlıştır. Çünkü kurban, vakitle alâkalı bir ibadettir. Vakti girmeden önce kesilmesi halinde ancak nafile bir sadaka olur.

Şâfiîlere göre, izni olmaksızın başkası adına kurban kesilemez. Vasiyet etmemişse, ölü adına da kurban kesilemez.

 

Kurbanın kesilme Vakti:
Kurban, eyyâm-ı nahr (Kurban kesme günleri) denilen Zilhicce ayının onuncu, on birinci ve on ikinci günleri kesilirOnuncu gün kesmek daha faziletlidirZilhiccenin onuncu günü ikinci fecir doğmadan önce kurban kesmek câiz değildirİkinci fecirden sonra Zilhiccenin on ikinci günü güneş batıncaya kadar geçen zaman içinde gece ve gündüz kurban kesilebilirAncak geceleri kesmek mekruhturBayram namazı kılınan yerlerde, imam bayram namazında iken veya teşehhüd miktarı oturmadan önce kurban kesilmesi caiz değildir, Selâm verdikten sonra ise kurban kesilebilirBayram namazı kılınmayan yerlerde ikinci fecrin doğumundan sonra kurban kesilebilir (Serahsî, age, XII, 9; Kâsânî, age, V, 73-75; el-Fetâva'l Hindiyye, V, 295-296; Damad, age, II, 518)

 

Hanefî mezhebine göre, kurbanın vakti kurban bayramının birinci günü fecrin dolmasıyla girer ve üçüncü gününün gün batımından az öncesine kadar devam eder, Şâfiî mezhebine ve bazı fakihlere göre bu süre, bayramın 4. günü akşamına kadardır.

Geceleyin kurban kesmeyi câiz görmeyenler veya mekruh görenler, aydınlatma imkânının yetersizliğinin yol açacağı muhtemel tehlike, hata ve zorlukları göz önünde bulundurmuş olmalıdır. Bu sakıncalar yoksa, gece de kurban kesilebilir.

Adak kurbanına gelince, eğer zamanı belirtilmiş bir nezir ise, tayin edilmiş günde kesilmelidir. Nezirde yapılan mekan kayıtlamaları itibarsızdır. “Falan yerde bir kurban keseyim diye adak yapan bir Müslüman herhangi bir yerde nezrini ifâ edebilir.

Kurbanın kesilme yeri:
Uhdiyye kurbanında mekan şartı yoktur. Bu ibadetle mükellef bulunan bir müslüman, mukim sayılacağı yerlerden nerede dilerse kurbanını kesebilir. ”Misafirlikte bulunduğu yerde kurban kesmesi vacip değildir” sözü, “Kurban kesilirse makbul olmaz” manasında olmayıp, “Kesmediği için sorumlu değildir” anlamındadır. Misafir olmasına rağmen kurban kesecek olsa nafile kurban sevabını kazanmış olur.

 

Kurban sahibinin elinden geliyorsa bizzat kendisinin kesmesi evlâ ve eftaldir. Şayet elinden gelmiyorsa, münasip bir Müslüman vekâlet vererek kurbanını kestirmeli ve mümkünse başında bulunarak şâhit olması müstehaptır.

Kurban kesmek için bıçak önceden bilenip hazırlanır ve hayvanın göremeyeceği bir yere konulurSonra hayvan ayakları ve yüzü kıbleye gelecek şekilde sol tarafına yatırılırHayvanın sağ arka ayağı serbest kalmak şartıyla diğer ayakları bağlanırBundan sonra tekbir ve tehlîl getirilirArkasından "Bismillâhi Allâhü ekber" denilerek, hayvanın boynuna bıçak vurulurNefes ve yemek boruları ile şahdamarı denilen iki ana damarı kesilirHayvan soğumaya bırakılır, kanının akması beklenir ve sonra derisi yüzülürHayvanı elinden gelirse, kurban sahibinin kendisinin kesmesi mendupturKendisi kesemezse, bir müslümana kestirir (Mehmed Mevkufâtî, Mevkûfât, (sadeleştiren: Ahmed Davudoğlu), İstanbul 1980, II, 331–332)

 

Kurban kesecek müslüman, kurbanlık hayvanı incitmeden kıbleye karşı yatırır. Ayakta olarak :
“Bismillahirrahmanirrahim” dedikten sonra biliyorsa “İnne salâtî ve nüsükî ve mahyâye ve memâtî lillahi rabbil âlemîn” Âyet-i Celîlesini okur ve şöyle niyet eder:

“Yâ Rabbî, şu vücudum sana karşı o kadar isyan etti ki, affedilmem için bu vücudumu sana kurban etmem icabediyor. Fakat sen Kitab’ınla insanın kurban edilmesini haram kıldığından, vücuduma bedel olarak bu hayvanı senin rızan için kesiyorum. Kabul buyur yâ Rabbî” dedikten sonra üç defa “Allahü ekber, Allahü ekber, lâilâhe illâllahü vallâhü ekber, Allahü ekber velillâhil hamd” diye tekbir alır ve “Bismillâhi Allâhü ekber“ der ve kurbanı keser.

Burada dikkat edilmesi gereken iki husus daha vardır:
1- Kurbanlık hayvan kesileceği yere incitilmeden götürülmeli ve önceden hazırlanmış keskin bıçak ile kesilmeli, eziyet ve zahmet verilmemelidir.
2-Fazla eziyete sebebiyet vermemek için hayvan kesilir kesilmez hemen yüzmeye başlamamalı, hareketleri sükûn bulduktan sonra yüzmelidir.

Kurbanlıkların bayıltılarak kesilmesi

Fazla eziyet vermemek (ölüm acısını azaltmak) maksadıyla, kesim esnasında hayvanın elektrik şoku ile veya narkoz vererek bayıltılması, bu hayvanın kurban olarak kesilmesine engel ayıplarından sayılmaz Çünkü kurbana engel ayıp, kesim esnasında meydana gelen arızalar olmayıp, hayvanda önceden mevcut olan ve emsaline göre hayvanın değerini noksanlaştıran kusurlardır Kesim esnasında meydana gelen kusurlar, kesim işlemine dâhil bir ameliyye olup, kurbana engel ayıp sayılmaz Bu itibarla, canlı olarak (şok etkisi ile ölmeden önce hemen) kesilmek kaydı ile kurbanlık hayvanın elektrik şoku ile bayıltılarak kesilmesi caizdir Hayvan henüz kesilmeden, şok etkisiyle ölürse, kurban olmayacağı gibi, eti de yenilmez

Kurban kesen müslüman, kurban kesilip yüzüldükten sonra Allah rızası için iki rek’at namaz kılar. Namazın birinci rek’atında Fatiha’dan sonra Kevser sûresini (İnnâ a’taynâ kel kevser), ikinci rek’atta Fatiha’dan sonra İhlâs sûresini (Kul hüvallâhü ehad) okur.

Bu namaz Allah’a şükür secdesi makamında menduptur. Yine kurban kesen müslümanın o gün ilk olarak kurbanın ciğerinden yemesi menduptur.

Kurbanın eti üçe taksim edilerek, bir bölümü evde çoluk-çocukla yenilmeli, bir bölümü civardaki (kurban kesemeyen) fakir müslümanlara verilmeli geriye kalan bölümü eşle-dostla yenilmeli veya hediye edilmelidir. Gerekirse Hıristiyan komşulara verilmeli.

Müşterek kesilen kurbanların etleri, ortaklar arasında tartılmak suretiyle eşit ağırlıklarda ayrılmalıdır ki, birbirlerine hakları geçmemiş olsun. Ayrıca et taksimâtını yaptıktan sonra ihtiyâten helâlleşmeleri daha muvâfık olur.